Cerkak "Dunak Jamu Gendhong Mbah Pah"

Dunak Jamu Gendhong Mbah Pah

Dening : Fifi Lia Rumita

Sumilir angin ana ing padesan kang rineksa gawa ademe ati. Jejibahan nyawiji karo hawa katentreman lan kawilujengan kang wus katandur ana ing saperangane saben manungsa. Peksi-peksi padha ngayaruwe mbengok ngatonake swara kang gemleger alus. Gegodhongan padha nglawe-awe nirokake menyang ngendi lumakune angin. Bathara surya wus arep angslup ana ing lumangit pojok kulon kang mawarna kuning semu abang.

Mbah Ngatipah iku jenenge. Dedege gedhe dhuwur, ayu, pakulitane kuning langsat, rambute ngandhan-andhan. Nanging kuwi kabeh wis katutup karo sasuwene jaman. Mbah Pah, ya kuwi wong-wong padha ngundang. Saben wong tangga teparo padha seneng karo sipat kang di duweni Mbak Pah. Grapyak lan seneng tetulung marang liyan, kuwi wis nyawiji karo ragane Mbah Pah. Mula ora gumun yen Mbah Pah saben dina kerep ditiliki karo tangga-tanggane kang menehi panganan sing maneka warna.

Wis pitulikur taun Mbah Pah urip dadi randha amarga ditinggal mati karo bojone sing jenenge Mbah Jon. Nalika Mbah Jon isih urip, Mbah Pah uripe ayem tentrem ora kurang sandhang lan pangane. Akeh kenangan sing ora bisa dilalekake Mbah Pah nalika isih bebojoan karo Mbah Jon, momong lan gulawentah Prapto saben dina wis dilakoni bebarengan. Prapto yaiku anake Tukiyem tilas kancane Mbah Pah nalika isih manggon ana ing desa Ngablak. Nalika wektu iku Tukiyem ora saguh ngrumati Prapto amarga kekurangan biaya kanggo mangan lan duweni niyat kanggo dadi TKW ana ing mancanegara. Mula saka iku, nalika Prapto isih arupa bayi cenger kapeksa  dititipake marang Mbah Pah. Ora let suwe keprungu kabar yen Tukiyem mati amarga diseksa majikane. Kuwi sing gawe Mbah Pah ora tegel marang Prapto. Prapto wis dianggep kaya anak dhewe.

Sawise ditinggal Mbah Jon, uripe Mbah Pah dadi rekasa. Ora ana gaweyan liya sakliyane dodol jamu gendhong kanggo nyekolahke Prapto lan nyambung urip. Mbah Pah mung saguh nyekolahke Prapto nganti tamat SMEA, sarampunge iku Mbah Pah wis ora kuwat maneh mbiayai. Akhire Prapto entuk panggilan saka pamarentah yen Prapto bakal dikuliahake karo Negara ana ing Universitas nomer siji sak Indonesia. Mbah Pah seneng lan sedhih krungu kabar iki. Senenge amarga anak lanange bakal dadi calon sarjana Hukum, lan sedhihe amarga siji-sijine anak lanange bakal urip adoh saka Mbah Pah.

“Wis mak, iklaske anakmu iki kanggo ngangsu kawruh ana Jakarta, anakmu janji bakal bali menyang omah karo gelar Sarjana lan bakal dadi wong sing sukses” mangkono janjine Prapto marang Mbah Pah.

“Yen pancene kudu mangkono, mak’e lila legawa ngger yen kudu urip adoh marang anak lanangku siji-sijine, mak’e ora bisa menehi sangu apa-apa sakliyane donga lan restu” mangkono ujare Mbah Pah karo luhe kang tumiba pating dlewer nelesi pipine sing wis kisut.

“Anakmu iki ora butuh sangu arupa duwit mak, sing tak jaluk mung donga lan restune.”

“Iya ngger anakku, mengko enteni dhisik..”

Banjur ngendhika ngono kuwi mau Mbah Pah banjur mlebu ing njero omah, ora let suwe Mbah Pah metu karo nggawa buntelan barang segenggem. Jebul isine kalung lan gelang emas sing mbiyene diwenehi Mbah Jon. Barang iku mau siji-sijine barang tilas wekasane Mbah Jon. Nanging wis kepiye maneh, kahanane wis kaya mangkene. Prapto butuh sangu kanggo ngangsu kawruh ana ing Jakarta, dasarane Mbah Pah kuwi ora tegelan mulane barang iku mau diwenehke Prapto.

“Ngger, iki ana gelang lan kalung emas, iki barang siji-sijine tilasane Bapakmu nalika isih urip. Sing sakbenere barang iki kudu disimpen, nanging mak’e ngerteni yen awakmu mestine mbutuhake sangu, gawa gawaa ngger. Sing ati-ati urip ana ing kutha.” Mangkono mau pituture Mbah Pah marang Prapto karo mingseg-mingseg.

“Inggih, matur nuwun mak, Prapto janji bakal dadi anak sing sholeh lan sukses, mengko yen wis sukses mak’e ora perlu dodolan jamu gendhong maneh” jawabane Prapto karo nyuwun pangestu Mbah Pah.

Sedina rong dina, seminggu rong minggu, sesasi rong sasi nganthi patang taun wis lumaku. Mbah Pah saben bengi sholat karo donga kanggo Prapto supaya dadi wong sing sukses donya lan akirate, supaya Prapto uripe ayem, ora ana alangan apa-apa nalika ing kutha. Supaya Prapto duweni gelar Sarjana Hukum lan supaya anak lanange bisa bali menyang omah. Mangan lan ngumpul bareng Mbah Pah. Mbah Pah krungu kabar yen Prapto wis wisudha lan wis duweni gelar Sarjana Hukum. Prapto uga wis nyambut gawe ana ing pengadilan negeri sing terkenal ing Jakarta. Mbah Pah senenge ora jamak, apa maneh minggu iki Prapto bakal bali. Kabar iku mau wis bisa gawe ayem atine Mbah Pah.

Dina selasa paing esok ana mobil werna ireng klemis sing mandek ing pekarangan ngarep omahe Mbah Pah. Wektu kuwi Mbah Pah lagi nyapu latar, sakseretan sapu Mbah Pah langsung mandek olehe nyapu banjur mliriki mobil apik iku mau. Ana ing njero atine Mbah Pah gumun, kadingaren ana mobil ireng klemis apik sing mandek ing latare Mbah Pah. Ora biasane pegawe utawa pejabat medun langsung ing desa. Mbah Pah sansaya tambah mlongo nalika ana wong lanang lan wong wadon metu saka njero mobil iku mau.

“Mak….. ” wong lanang kuwi ngomong mangkono karo nyedhaki Mbah Pah

Mbah Pah mlongo lan pangling amarga wis patang taun ora ketemu karo anak lanange. Awake Mbah Pah lemes nalika ngerteni wong lanang sing dedege gedhe dhuwur, bagus lan klemis kuwi anak lanange.

“Gusti Allah ngger anakku” sautane Mbah Pah karo ngelus-elus rambute Prapto sing lagi sungkeman ana ngarepe Mbah Pah.

“Alhamdulillah sae mak, iki Prapto gawa bojone Prapto sing bakale ngancani mak’e. coba dhik kenalke awakmu marang si makku” omongane Prapto karo nggandeng tangan tengen bojone.

“Kula Rita bu, kula garwane mas Prapto saking Jakarta nanging kula aslinipun saking Jogja” mangkono ujare Rita karo ramah

“Oalah, anakku lanang pinter olehe milih bojo kok ayu tenan,  ayo ayo padha mlebu ana njero omah” mangkono ajakane Mbah Pah karo guyu sing sumringah.

Nalika urip ing Jakarta lan nalika Prapto wis rampung kuliah, Prapto langsung ketemu Rita ing kantor anggone Prapto nyambut gawe. Akhire ora suwe Prapto nglamar Rita.

Iki wayah preinan para pegawe dinas, mula Prapto lan bojone anggone preinan ing desa rada suwe. Rong minggu wis kaliwat. Mantune Mbah Pah wis ora kerasan urip bebarengan karo Mbah Pah amarga dheweke isin yen maratuwane tukang jamu gendhong.

Ing liya dina nalikane Prapto lagi lunga dinas ing luar kota, Rita ngomong menyang Mbah Pah yen dheweke wis ora betah lan isin duwe maratuwa sing mlarat lan ora duwe apa-apa kaya Mbah Pah. Mbah Pah kaget karo apa sing diomongake mantune iku mau. Mbah Pah ora ngira yen mantune bakal duweni sipat kang ala, wis arep kepiye maneh rata-rata yen wong kutha pancen sipate kaya mangkono. Mung isa diitung karo driji wong sing duweni sipat kang becik. Mbah Pah wis sepuh mulane Mbah Pah mung meneng lan kelunta-lunta atine, amarga omongan mantune sing kasar.

“Aku wis bosen duwe maratuwa sing isane mung dodol jamu gendhong, aku isin bu, aku isin”

“Iki pancen wis dadi penggaweyanku ndhuk, wis arep mbok apake maneh iki pancen wis dadi kahananku.. saka dodolan jamu gendhong iki aku bisa nyambung urip lan nyekolahke Prapto. Yen pancene awakmu isin, aku lila nyingkir saka uripmu ndhuk mantuku” kuwi mau pituture karo ngusap eluhe nggawa slendhang sing biasane digawe nggendhong jamu.

“Ya, pancen kuwi sing tak karepke buk. Nisih, nisiha saka ngarepku !” kuwi mau karo nyadhuk dunak jamu gendhong nganti kabeh gendhule pada pecah.

Ora suwe Mbah Pah lunga saka ngarepan mantune karo ati kang kalunta-lunta.

Wis rong dina iki Mbah Pah manggon ana ing lurung, lan wis rong dina iki uga Mbah Pah wis ora katon dodolan jamu gendhong. Kabeh tangga teparo padha gumun amarga ora biasane Mbah Pah prei olehe dodolan jamu gendhong. Mantune Mbah Pah wis bombing, amarga dheweke ngira yen Mbah Pah wis nuruti omongane supaya mandek olehe dodolan jamu gendhong.

Awan iki Prapto wis bali menyang omah. Prapto klimpungan goleki nyang ndi Mbah Pah kok ora katon. Banjur Prapto takon marang bojone

“Dhik, mak’e ning ndi ta kok dingaren sedina aku ora ngerti” pitakone Prapto karo swara sing alus

“Lha kuwi manggon ana lurung mburi omah mas”

“lha kok bisa mak’e manggon ana lurung? Ana apa sing sakbenere iki?” Prapto gumun

“Aku isin mas, aku isin karo kanca-kancaku sing wis padha ngerteni yen maratuwaku iku tukang dodolan jamu gendhong !”

“Oh, terus awakmu ngusir mak’e saka njero omah iki ngono dhik? Kebangeten tenan awakmu dhik wis wani-wanine ngusir wong tuwa!” pituture Prapto karo ngelus dhadha.

Prapto banjur menyang lurung nemoni mak’ane. Nanging ing kono jebul sepi, ora ana wong sing semaur karo omongane Prapto. Prapto tambah kwatir lan ora tenang atine, akhire dheweke mlebu ana ing lurung pol pojok mburi. Ora suwe Prapto langsung ambruk lan lemes awake, luhe wis pating dleweran meruhi Mbah Pah gumlethak turu sembujung pucet banget ing sanding dunak. Prapto nyedhaki Mbah Pah karo mbrangkang ibarate wis ora duwe daya. Di undang-undang nanging Mbah Pah ora nyauri. Didumuk tangane, jebul wis ora ana denyute. Nalika iku rasane kaya ana kilat sing nyamber ing ndhuwur sirahe Prapto. Nanging wis kepiye maneh, iki wis dadi takdire karo sing gawe urip. Ing njero atine Prapto kuciwa banget marang bojone sing wis ngusir Mbah Pah saka njero omah. Saiki wis ora ana maneh sing jenenge Mbah Pah tukang dodol jamu gendhong, mung dunak kuwi sing dadi saksi bisu lan sejarah kahanan Mbah Pah nalika isih urip ana ing alam donya.